Spor yaparken sağlığınızdan olmayın

Egzersiz yapanların büyük çoğunluğu hem sağlığını korumayı hem de fiziksel olarak daha fit ve dinç görünmeyi istiyor. Ancak bunu sağlamaya çalışırken yapılacak yanlış ve hatalı davranışlar, akut yâda kronik istenmeyen yaralanmalara davetiye çıkarabiliyor.

Sağlıklı bir bedene sahip olmak için spor yapmanın önemine ilişkin bilinç ülkemizde iyiden iyiye yerleşiyor. Geçmişin bodrum katlarına sıkışan spor salonları hemen hemen her AVM’ye giriyor, her biri son teknoloji ürünü egzersiz aletleriyle dolu alanlara dönüşüyor. Bu halkımız adına sevindirici bir gelişme ancak sportif aktiviteler bilinçsiz yapıldığından ortaya çıkan yaralanmaların sayısı da git gide artıyor.

Egzersiz önce ısınma şart!

Spor yapanların ihmal ettiği konuların başında ısınma egzersizleri geliyor. İster futbol olsun, ister atletizm, ister kayak! Hangi sporla ilgilenirseniz ilgilenin öncesinde vücudu buna hazırlamak gerekiyor. Özellikle dönemsel yapılan sporlar konusunda dikkatli olunmasının önemine değinen Acıbadem Kayseri Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Sinan Karaoğlu, şu bilgileri veriyor: “Önümüz kış ve başta kayak olmak üzere birçok kış sporu için ortalama yaklaşık 4 ay sürecek sezon başlayacak. 7-8 ay boyunca hiçbir egzersiz programı uygulamadan kayak yapmak yaralanmalar açısından riski artırıyor. Çünkü kayak yaparken uyluk iç yüzündeki kaslar çok kullanılıyor. Dolayısıyla bu kasların en az bir ay önceden kuvvetlendirilmeye başlanması gerekiyor. Spor yaralanmalarının en önemli nedenlerinden biri de kasların sağlam, kuvvetli, esnek ve koordinasyon açısından iyi olmadığının unutulması! Dolayısıyla kas gücü için denge sağlayıcı, kasları kuvvetlendirici ve ayrıca nefese yönelik egzersizler yapılması gerekiyor.”

Kasları kuvvetlendirmenin yanı sıra esnekliğini sağlamak da önem taşıyor. Çünkü kas yaralanmalarını önlemede esneklik önemli bir faktör. Yeterince esnek olmayan bir kas, kapasitesini biraz aştığında kolayca yırtılabiliyor.

Tetkikler hastalığın türüne göre değişiyor

Ortaya çıkan rahatsızlığın ne olduğunu saptamada hasta öyküsü ve detaylı fizik muayene büyük önem taşıyor. Hastadan elde edilen bilgiler ışığında, yapılacak tetkiklere karar veriliyor. Vakanın durumuna göre röntgen, ultrason, tomografi ya da MR görüntülemesi yapıldığını belirten Prof. Dr. Karaoğlu, “Her hastalık için farklı bir algoritma olabiliyor. Örneğin bir kemik patolojisi düşünüyorsanız öncelikle röntgen, şüpheli bir durum varsa kemiği daha iyi değerlendirmek için tomografi çekilebiliyor. Ama yumuşak doku, bağ, menisküs veya kaslarla ilgili bir sorunun varlığında MR gerekiyor. Ultrason ise yumuşak doku ve damar problemleri için tercih edilebiliyor. Ancak bunların hiçbiri öncesinde yapılacak iyi bir muayenenin yerini tutmaz” diyor.

Ne zaman medikal, ne zaman cerrahi tedavi?

Spor yaralanmalarında dünyaca kabul görmüş ilkyardım protokolü kısaca R.I.C.E. (Rest-Ice-Compression-Elevation) olarak adlandırılıyor. Bu kapsamda ilk olarak yaralanan bölge istirahate (rest) alınıyor. Böylece vücudun kendini tamir

mekanizması devreye giriyor. İkinci aşamada soğuk (ice) uygulamasıyla şişliğin, kanamanın ve ağrının azaltılması amaçlanıyor. Bandajlama (compression) ile yaralanan bölge bir elastik bantla sarılarak şişme ve kanamanın önüne geçiliyor. Son olarak da ,o bölgeyi kalp seviyesinden yukarı kaldırma (elevation) kuralı devreye giriyor. Bu uygulamalarla yaralanmaya ilk müdahalenin yapılabileceğini, komplikasyonların artmasının engellenebildiğini belirten Prof. Dr. Karaoğlu, şu uyarıda bulunuyor: “İlkyardım kapsamında uygulanan bu protokolün ardından vakit kaybetmeden konuyla ilgili bir uzmana başvurulması, ne olursa olsun her türlü yaralanmanın önemsenmesi gerekiyor.”

Tedavide kimi zaman medikal, kimi zaman fizik tedavi, kimi zaman da cerrahi yöntemler tercih ediliyor. Prof. Dr. Sinan Karaoğlu, aynı yapılarda dahi farklı tedaviler uygulanabileceğini belirterek, şu örneği veriyor: “Ayak bileği bağ yaralanmaları genellikle konservatif yani bandajlama, egzersiz, krem ve fizyoterapiyle tedavi edilebiliyor. Ama ön çapraz bağ söz konusu olduğunda ameliyat gerekiyor.”

“Ben spor yaparken risk almak istemiyorum’ diyenler için yüzme ideal. Ancak bu sporda bile kişinin kendini zorlayıp, omzunu yaralama riski olduğunu da unutmamak gerekiyor.”

Sportif check-up hayat kurtarıyor

Başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere birçok kurum ve tabii ki doktorlar sağlıklı bir yaşam için sporun önemine değiniyor. Bir spor salonuna üye olmadan, belki sadece düzenli ve tempolu yürüyüş bile kişinin egzersiz yapmasına yardımcı oluyor. Ancak uzun yıllar hareketsiz kaldıktan sonra bir anda spora başlamak hatta bedeni yoracak aktivitelerle ilgilenmek insan sağlığına yarardan çok zarar verebiliyor. Prof. Dr. Sinan Karaoğlu, istenmeyen sonuçlarla karşılaşmamak amacıyla kas-iskelet sisteminin kontrolü için mümkünse spor hekimine, ortopedi ya da fizik tedavi uzmanına muayene olunması gerektiğine dikkat çekerek, şu önerilerde bulunuyor: “Bu uzmanlık dalları kişinin kas, tendon, bağ ve eklem sağlığını kontrol ederek, spor yaparken yaşanabilecek olası yaralanmaların önüne geçmeyi amaçlıyor. Öte yandan ‘sporda ani ölüm’ olarak adlandırılan bir durum var. Özellikle genç yaş grubunda sık görülen bu tabloyla karşılaşmamak için kardiyak muayeneden geçilmesi de gerekiyor. Dolayısıyla spor yapmaya başlamadan önce kas-iskelet sistemi başta olmak üzere kalp, akciğer, böbrek ve karaciğer gibi hayati organların da kapsamlı olarak incelenebileceği bir check-up taramasından geçmek önem taşıyor.”

Prof. Dr. Sinan Karaoğlu

1988’de Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olan Prof. Dr. Sinan Karaoğlu, uzmanlık eğitimini ise 1997’de Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tamamladı. 2003’te doçent, 2008’de profesör unvanı alan Prof. Dr. Karaoğlu, 2005-2007 yılları arasında ABD-Pittsburgh Üniversitesi’nde ligament ve tendon biyomekaniği ile ön çapraz bağ üzerine çalışmalarda bulundu. Prof. Dr. Sinan Karaoğlu, Acıbadem Kayseri Hastanesi’nde görev yapıyor.