Sevgili Okurlarım;
Bir önceki köşemde psiko-motor gelişimden bahsetmiş, küçük-büyük kas motor gelişiminin kavramsal açıklamalarına değinerek basit örnekler vermiş ve çocuklarda, bu alanda görülen dönemsel gelişimler hakkında kısaca bilgi vererek,“desteklenmesine yönelik neler yapabilirim?” sorusuyla yazımı noktalamıştım.
Erken çocukluk olarak bilinen 0-8 yaş, çocukların en hareketli oldukları dönemdir. Koşma, yuvarlanma, atlama, sıçrama vb. hareketlerin keyifli oyunlarla birleştirildiği süreçlerde, çocukların başta psiko-motor gelişimleri olmak üzere birçok gelişimsel alanda katkı sağladıkları, yapılan bilimsel çalışmalarla kanıtlanmaktadır. Buna karşılık bazen çevresel ortamların uygun olmaması, bazen sayısal, kavramsal, sözel becerilerin öncelikli olduğu düşüncesinin yaygınlığı veya ebeveynlerin oyuna, harekete karşı ılımlı olmayan bir bakış açısı sergilemeleri, bu gelişim alanının yeterince desteklenmesinin engelleri arasında yer alabilmektedir. Oysa psiko-motor becerilerin gelişimini destekleyici etkinlikler;
• Çocuklarda yaşam boyu devam edebilecekleri fiziksel hareket alışkanlığı kazandırmak,
• Kas kuvveti, koordinasyon, dayanıklılık, esneklik ve çeviklik vb. temel unsurları geliştirmek,
• Oyun kurallarına ve birlikte oynadığı arkadaşlarına saygı göstermeyi, kazanmayı, kaybetmeyi, kabullenmeyi, hoşgörülü olmayı, işbirliği kurmayı öğrenmek,
• Problem çözme, dikkat ve konsantrasyon becerilerini geliştirmek, yaratıcı düşünme ve hayal gücünü geliştirme becerilerini desteklemek,
• Çevresine zarar verici fiziksel davranışları olumluya dönüştürmek
gibi bir çok alanda çocuğa fayda sağlamakta, oyunun sihirli etkisiyle de bu katkılara kolaylıkla ulaşılabilmektedir.
Peki bu etkinliklerde hangi araçlar ya da materyaller kullanılabilir? Çeşitli büyüklükte toplar, fasulye torbaları, halat, çemberler, araba/kamyon tekerlekleri, ip merdiven veya tırmanma merdivenleri, denge tahtası, jimnastik sırası, salıncak, kaydırak, tahterevalli vb. bahçe araçları büyük kas (kaba) motor becerilerin gelişimini desteklemek amacıyla kullanılabilecek materyaller arasında sıralanabilmektedir. Küçük kas (ince) motor becerilerin desteklenmesi için ise boş kutular, bloklar, legolar, boncuklar, plastik cıvata ve somunlar, renkli küpler, tahta, bez ya da plastik hayvanlar, fermuarlı-düğmeli giysileri olan bebekler, özbakım küpleri, el-parmak kuklaları, oyun hamurları, keskin olmayan makas ve kağıtlar, resimli kitaplar, zil, def, davul vb. müzik aletleri ve çok daha fazlası kullanılabilmektedir. Burada önemli olan bir diğer konuysa çocukların yaşlarına, ilgi ve ihtiyaçlarına uygun aktivitelerle motor gelişimlerini desteklemektir. Örneğin1. ayında bebeğinize bakabileceği bir nesne verebilir, yüzükoyun yattığında gözleriyle hareketleri takip edebilmesi için görüş alanı içinde parmaklarınızı veya renkli objeleri oynatabilirsiniz. Bebeğinizin 3. ayında ise başını dik tutmasını desteklemek amacıyla onu kucağınıza aldığınızda çıngırak ya da farklı bir sesli oyuncaktan yararlanabilirsiniz. Altıncı ayda yüzükoyun yatar pozisyondayken sevdiği bir oyuncağını koyabilir, onu oyuncağa uzanması için cesaretlendirebilir, sürünerek ulaşması için tabanlarından iterek destek olabilirsiniz.
Bu örnekleri ilerleyen yaş gruplarına göre de detaylandırmak mümkündür. Yaptığı resimleri anlatmasına fırsat vermek; tek başına merdivenden inmesine olanak tanımak; koşma, zıplama, ayak ucunda yürüme hareketlerinin de yer aldığı top istasyonunu tamamlamasını sağlamak;ihtiyar adam yürüyüşü, dalgın adam yürüyüşü, cüce yürüyüşü, robot yürüyüşü, dev adam yürüyüşü, simitçi, balıkçı, satıcı yürüyüşü, meyve toplama ve kasaya yerleştirme, ekin ot biçme, tahta rendeleme, odun kesme ve yarma, kaz, ördek, ayı, fil, maymun, tavşan, leylek yürüyüşüvb.çeşitli taklidi hareketleri içeren oyunlara dahil olması için cesaretlendirmek;farklı büyüklükte toplar kullanarak, hedefe top atma, renkli sıralarla dizilmiş lobutları devirme, üfleyerek topu hareket ettirme ve hedef renkli sepete düşürme ve daha birçok farklı etkinlik psiko-motor gelişimi desteklemek amacıyla kullanılabilir. Daha önce de vurguladığım bir şeyi aklımızdan çıkarmamamız gerekiyor sadece… O da çocukların yaşlarına uygun, ilgi ve ihtiyaçlarını destekleyecek etkinlikleri seçmenin önemli olduğu… Yani 3 aylık bir bebek için bir aylık bir bebeğin yapabileceği uygulama, onun gelişimine katkı sağlayamaz ya da çok az katkı sağlayabilir. Oysa çocuklarımızı gelişimsel olarak destekleyebilmemiz için, içinde bulundukları gelişim düzeylerini bilmemiz ve uygun etkinlikler sunarak anlamlı bir katkı sağlamaları için onları geliştirmemiz daha kıymetli olacak kanısındayım.
Sağlıklı bir gelecek için, içimizdeki çocuğu da yaşatarak, çocuklar(ımız)la nitelikli zaman geçirmek, yaşadığımız bölgenin iklim şartlarını dikkate alarak, bahçede, evde, sokakta, yaylada, tarlada vb. her yerde fiziksel aktiviteler içerisinde yer almak, keyifli, güvenli ve bağlı bir ilişki için en kolay yol olacaktır… Hepinize bol hareketli bir hafta sonu diliyorum…